Roszczenie o zachowek to roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, której wysokość ustala się na podstawie przepisów prawa. Staje się ono wymagalne od chwili, w której sąd ustali jego wysokość. Od tej chwili można dochodzić jego zapłaty, a także naliczać odsetki. Roszczenie to przysługuje oczywiście zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy.
Zachowek dla wnuka
Do kręgu uprawnionych do zachowku, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego należą zstępni (czyli wszyscy potomkowie danej osoby), którzy dziedziczyliby po spadkodawcy na podstawie ustawy. Na podstawie przepisów dotyczących mechanizmu dziedziczenia ustawowego i kręgu spadkobierców ustawowych wnuk czy wnuczka mogą dziedziczyć po swojej babci lub dziadku, jeżeli ich rodzic (dziecko babci/dziadka) zmarło przed śmiercią spadkodawcy, którym jest właśnie babcia lub dziadek. Na podstawie bowiem art. 931 par 2 k.c., jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom
w częściach równych.
Sprawa o zachowek
Wszczęcie sprawy o zachowek spowoduje wniesienie odpowiedniego powództwa do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Aby sąd wszczął postępowanie konieczne jest oznaczenie wartości przedmiotu sporu i uiszczenie opłaty sądowej stanowiącej 5% jego wysokości. Uprawnienie do wniesienia pozwu przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkobiercy, jeżeli dziedziczyliby po zmarłym na podstawie ustawy i tym samym posiadają prawo do zachowku. Pozwanym mogą być spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjni i co do zasady obdarowani. W postępowaniu może pojawić się także potrzeba powołania biegłych w celu oszacowania wartości nieruchomości, co spowoduje wygenerowanie dodatkowych kosztów postępowania. Po zakończeniu postępowania Sąd, w zależności od zasadności roszczenia, może zasądzić żądaną pozwem kwotę lub oddalić powództwo.