Dział spadku to instytucja, która pozwala na zniesienie wspólności majątku spadkowego i tym samym przyznanie spadkobiercom poszczególnych praw majątkowych, które wchodzą w skład tego majątku. Z tego względu, pojęcie działu spadku oraz podziału majątku wspólnego oznaczają de facto to samo – jednak prawidłową nazwą jest dział spadku. Zniesienie wspólności majątku spadkowego może zostać dokonane na dwa sposoby. Pierwszym jest dokonanie działu spadku przez sąd (tzw. sądowy dział spadku) lub w drodze umowy zawartej przez spadkobierców (umowny dział spadku). Jednocześnie warto zaznaczyć, że jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomości, umowa o dział spadku musi mieć formę aktu notarialnego. Dział spadku regulują odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego i w przypadku sądowego działu spadku – również przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Podział spadku przez sąd
Zniesienie wspólności majątku spadkowego może nastąpić m.in. w drodze sądowego działu spadku. Postępowanie takie wszczynane wnioskiem o dział spadku, a wnioskodawcą może być każdy ze spadkobierców. W takim wniosku należy wskazać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, a także spis inwentarza. Jeżeli spis inwentarza nie był sporządzony, należy wskazać majątek, który ma podlegać działowi. Ponadto, jeżeli w skład spadku wchodzi również nieruchomość, konieczne jest przedstawienie dowodów własności, które potwierdzą, że nieruchomość ta należała do spadkodawcy. Co do zasady, sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek, ale z ważnych powodów może dotyczyć jedynie części spadku – w takim wypadku możliwe będzie przeprowadzenie w bliższej lub dalszej przyszłości działów uzupełniających. Trzeba jednak pamiętać, że ocena ważności powodu, mającego przemawiać za częściowym działem spadku należy do sądu. Takim ważnym powodem może być m.in. interes spadkobiercy lub tzw. społeczno – gospodarcze przeznaczenie przedmiotu.
Podział spadku po rodzicach
Aby dokonać działu spadku, konieczne jest bycie spadkobiercą. W prawie polskim spadkobierca może zostać powołany do spadku albo z ustawy albo z testamentu. Dział spadku po rodzicach zależeć więc będzie przede wszystkim od tego, czy zmarły rodzic, tj. spadkodawca pozostawił po sobie testament, czy też nie. Jeżeli nie sporządził testamentu, dziedziczenie odbędzie się na podstawie ustawy. Zgodnie z art. 931 kodeksu cywilnego dzieci spadkodawcy i jego małżonek dziedziczą w częściach równych, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. W sytuacja, w której zmarły pozostawił córkę, syna i małżonkę, każde z nich będzie dziedziczyło ⅓ majątku spadkodawcy. W związku z tym, w wyniku działu spadku – czy to sądowego, czy to umownego – każde z nich powinno otrzymać prawa majątkowe o łącznej wartości odpowiadającej ich udziałom w spadku – w omawianym przypadku będzie to ⅓. Jednocześnie należy pamiętać, że do dokonania działu spadku niezbędne jest uzyskanie przez spadkobierców stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.