Czy darowizna ma wpływ na uprawnienie do zachowku i jego wysokość? Samo dokonanie darowizny na rzecz osoby należącej do kręgu osób uprawnionych do zachowku nie wyłącza jej prawa do jego dochodzenia, jednak może mieć wpływ na wysokość należnego zachowku. Zgodnie jednak z art. 994 par. 1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku dokonanych przed więcej niż 10 laty , licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn m.in. na rzecz osób niebędącymi uprawnionymi do zachowku. A contrario można więc wyciągnąć wniosek, że do zachowku dolicza się darowizny dokonane na rzecz osób uprawnionych do zachowku.
Komu się należy zachowek
Ustawodawca w kodeksie cywilnym ściśle określił krąg osób uprawnionych do zachowku. W społeczeństwie często panuje przekonanie, że prawo do zachowku przysługuje najbliższej rodzinie. Jest to prawda, jednak warto zauważyć, że każdy interpretuje inaczej pojęcie osób najbliższych. Komu należy się więc zachowek? Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego osobami uprawnionymi są zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki etc – tj. potomkowie danej osoby), małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Ustawodawca zastrzega jednak jeden bardzo istotny warunek – prawo do zachowku przysługuje osobom z kręgu uprawnionych, które jednocześnie dziedziczyłyby po spadkodawcy na podstawie ustawy. W związku z tym, prawo do zachowku nie zawsze będzie przysługiwać np. rodzicom czy wnukom spadkodawcy.
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym
Jak wskazywano już wyżej, uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek i rodzice spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy. Tym samym, uprawnienie do zachowku jest ściśle związane z dziedziczeniem ustawowym i tzw. grupami/kręgami dziedziczenia. Zasady dziedziczenia na podstawie ustawy zostały uregulowane w kodeksie cywilnym w art. 931 – 940. Jeżeli spadkodawca nie pozostawi po sobie testamentu, spadkobranie odbywa się na podstawie przepisów ustawy – tj. kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności do spadku powołane są osoby z pierwszej grupy – dzieci spadkodawcy oraz małżonek. Jeżeli natomiast dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom (przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych). Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci, w dalszej kolejności dziedziczą po nim małżonek i rodzice spadkodawcy, a jeżeli nie posiadał ani dzieci ani małżonka, cały spadek przypada rodzicom. Ustalając więc komu przysługuje prawo do zachowku, w pierwszej kolejności należy więc dokonać analizy, kto hipotetycznie dziedziczyłby po spadkodawcy w oparciu o przepisy ustawy.